Vroegtijdig schooluitval in het mbo moet drastisch omlaag

Studenten die het mbo verlaten zonder diploma: het komt nog veelvuldig voor. Mbo’s doen hun best om het tij te keren. Met verschillende maatregelen proberen zij studenten binnenboord te houden: uitstel van studiekeuze, maatwerk en persoonlijke aandacht.

Vroegtijdig schooluitval op het mbo is een hardnekkig probleem. In het schooljaar 2021-2022 verlieten 26.478 studenten het mbo zonder startkwalificatie. Een jaar later (schooljaar 2022-2023), is dat aantal ietsje gedaald naar 25.259, maar nog steeds schrikbarend hoog. Daarom werd vorig jaar alarm geslagen en pleitte de toenmalige onderwijsminster Dijkgraaf voor een aanvalsplan om het tij te keren. Eigenlijk is dat plan een intensivering van maat-regelen die al eerder in gang waren gezet, zoals betere loopbaanbegeleiding en coaching. Het doel? Maximaal 18.000 uitvallers in 2026. Ook de MBO Raad maakt zich zorgen. “Een diploma is belangrijk. Jongeren die geen diploma hebben, zijn kwetsbaar op de arbeidsmarkt. Bovendien hebben zij hun studietijd nodig voor persoonlijke groei”, zegt woordvoerder Jessy Burgers van de MBO Raad. “De oorzaken zijn legio”, zegt Burgers. “Het is voor jongeren vaak moeilijk om al rond hun 15de jaar een keuze te maken voor een mbo-opleiding, veel weten dan nog helemaal niet wat ze later willen gaan doen. Verder is er krapte op de arbeidsmarkt, waardoor het voor sommige jongeren aantrekkelijk is om te stoppen met school en te gaan werken. Zeker als ze in hun eigen onderhoud moeten voorzien of financiële problemen hebben. Daarnaast kampen steeds meer jongeren met mentale problemen, waardoor het moeilijker voor hun kan zijn om goed te presteren op school, met het risico op uitval.”

Succesfactoren

Mbo’s doen hun best om studenten binnenboord te houden. Persoonlijke aandacht en ‘gezien worden’ lijken daarvoor succesfactoren. Zo begon de afdeling handel en ondernemerschap van het Vista College in de regio Parkstad in Limburg acht jaar geleden al met ‘succesbegeleiding’. Onderwijsmanager Sharmila Rambaran: “Schooluitval heeft bij ons in de regio veel oorzaken. Studenten hebben veel zorg nodig, denk aan psychosociale zorg. Daarnaast hebben we in de regio te maken met studenten die ‘moeten’ werken omdat ouders vaak niet de lasten kunnen dragen. Studenten komen regelmatig uit gezinnen met een afstand tot het onderwijs. Dat zorgt geregeld voor ongemotiveerde studenten. Kortom, we hebben hier studenten met heel complexe achtergronden en 
vaak negatieve ervaringen met school.”

Ze vervolgt: “Acht jaar geleden zijn we gaan onderzoeken wat we tegen voortijdig uitval konden doen. Uiteindelijk wilden we de oplossing vooral dicht bij onszelf en de studenten houden. Dus keken we onder meer naar ons eigen team: wat zien jullie en waar worstelen jullie mee? We wilden een soort cultuuromslag teweegbrengen onder het motto: de student staat voorop.” Er zijn individuele trajecten voor studenten opgezet, vertelt Rambaran. “Als studenten dreigen uit te vallen of te vertragen, gaan we met ze in gesprek en stellen de vraag: wat heb je nodig om verder te gaan? Gecombineerd met een lik-op-stukbeleid waarbij we studenten thuis bellen als zij niet aanwezig zijn tijdens hun lessen. Het gaat om persoonlijke aandacht. In de praktijk betekent het dat iedere student gezien en gehoord wordt. Waar nodig wordt een individueel maat-werktraject opgesteld en volgt de student zijn eigen leerroute in eigen tempo om alsnog zijn diploma te behalen.”

Uitval voorkomen

Bij MBO Westland spelen, ondanks de nabijheid van grote steden als Rotterdam en Den Haag, bovengenoemde problemen veel minder, zegt docent Brian Oosterwolde. “Schooluitval zie je bij ons dan ook heel weinig. Onder meer omdat we zeer betrokken docententeams hebben en altijd kijken naar wat studenten nodig hebben voor studiesucces. Ook zorgen we voor een zogenoemde ‘warme overdracht’. Wij bellen altijd met de school waar een student vandaan komt, zodat we bij een intake weten wat er speelt. Zo houden we ze veelal binnenboord. Maar ook wij zien de trend van vroegtijdig school-uitval elders in het land en proberen dat dus te voorkomen.” Wat volgens Oosterwolde in het Westland vooral speelt binnen met name het mbo, is dat studenten moeite hebben de juiste studiekeuze te maken. Die zeggen: er is zoveel keus, wat moet ik doen? De zorg, de logistiek, business? Oosterwolde: “Daarom hebben we een oriëntatieperiode opgezet voor niveau 2. Studenten gaan dan in projectvorm een half jaar proeven aan vijf verschillende opleidingen en doen een kleine snuffelstage en beroepsopdrachten. Zo krijgen ze een idee van wat een beroep inhoudt. Daarna gaan ze pas een keuze maken.”

Resultaten

Of deze aanpak vruchten afwerpt, is nog niet duidelijk omdat de oriëntatieperiode komend schooljaar voor het eerst wordt ingevoerd. “Toch hebben we al wel een idee”, zegt Oosterwolde. Sinds september hebben we de Business Academy, waar studenten het eerste jaar ook kennismaken met vijf verschillende opleidingen. We zijn met zes volle klassen van start gegaan, er is dus veel belangstelling voor die uitgestelde keuze.” Sharmila Rambaran van het VISTA college ziet ook dat hun aanpak vruchten afwerpt.  “Studenten waarderen het maatwerk. Resultaten (cijfers van voortijdig schoolverlaten) nemen af conform de landelijke norm. Bij de start van de succesbegeleiding zaten we op 8 procent.” De MBO Raad pleit onder meer voor een brede alliantie van onderwijs, bedrijfsleven en andere partners in de regio om het hoofd te bieden aan de maatschappelijke trends die invloed hebben op de keuzes van jongeren.